اثر ارائه برنامه تغذیه بر سود اقتصادی و کمیت برداشت گوجه‌فرنگی

محمدرضا آریافر^,[1]¹، شیوا رضایی فرد²،سمیه غلامی³.

1– کارشناس ارشد اقتصاد انرژی، کارشناس ارشد ارزیابی طرح‌های اقتصادی  شرکت شبنم باران کویر

2- کارشناس ارشد مهندسی کشاورزی، مدیر عامل  شرکت شبنم باران کویر.

3-کارشناس ارشد گیاهان دارویی، مدیر تحقیق و توسعه شرکت شبنم باران کویر

 

خلاصه

گوجه‌فرنگی میوه‌ای باارزش غذایی بالایی است؛ و همچنین ارزش بازاری و اقتصادی بالایی رادار است. گوجه‌فرنگی را می‌توان از پرمصرف‌ترین سبزیجات جهان برشمرد. ازنظر میزان مواد معدنی و ویتامین‌ها یکی از با غنی‌ترین سبزیجات می‌باشد. ازاین‌رو بهبود کیفیت محصول گوجه‌فرنگی با استفاده از کودهای مختلف همیشه در دستور کار کشاورزان بوده است. همچنین با پیشرفت تکنولوژی و علم نوین کشاورزی محصولاتی که برنامه تغذیه کودی مناسبی را داشته‌اند، هم کیفیت ممتازی نسبت به سایر محصولات (بدون برنامه کودی) داشته‌ و هم فروش بیشتری را برای صاحبان محصول به همراه دارند. پرواضح است که افزایش فروش محصول با توجه به برنامه تغذیه‌ی کم‌هزینه سبب افزایش سودآوری در تناژ بالا می‌شود. علم اقتصاد علم تخصیص بهینه منابع است ازاین‌رو در این مطالعه یک برنامه تغذیه مدون ارائه‌شده که علاوه بر کیفیت سود اقتصادی محصول گوجه‌فرنگی را در دو مزرعه شاهد و تیمار بررسی می‌کند؛ گیاهان برای رشد نیازمند مقدار مشخصی از مصرف کود هستند تا بتوان بازدهی و راندمان محصول را در عین مقرون‌به‌صرفه بودن افزایش داد. همچنین هر تولیدکننده‌ای طبق قواعد اقتصادی به دنبال حداکثر کردن سود می‌باشد. نتایج پژوهش حاضر نشان می‌دهد که با استفاده از برنامه تغذیه‌ای که توسط کارشناسان خبره کشاورزی برای گیاه گوجه‌فرنگی در نظر گرفته‌شده افزایش 19 درصدی در تولید گوجه‌فرنگی در یک هکتار را داشته‌ایم. همچنین نتایج نشان داد که 77 درصد سود بیشتر پس اجرای طرح برای تولیدکننده در بر خواهد داشت.

کلمات کليدي: برنامه تغذیه، سود اقتصادی، کمیت محصول، گوجه‌فرنگی

1. مقدمه

گوجه‌فرنگی، سبزی میوه‌ای باارزش غذایی بالا و همچنین ارزش بازاری و اقتصادی بالایی رادار است. گوجه‌فرنگی را می‌توان از پرمصرف‌ترین سبزیجات جهان برشمرد.

تولید گوجه‌فرنگی از سال 2018 تا 2020 رشد بالایی در جهان داشته است به‌طوری‌که از 180 میلیون تن به 186 میلیون تن در سال 2020 رسیده است.

بر اساس آمارهای موجود^[1]، ایران با تولید سالانه 5 میلیون و 800 هزار تن گوجه‌فرنگی رتبه هفتم جهان را به خود اختصاص داده است. میانگین عملکرد تولید گوجه‌فرنگی کشورمان در حال حاضر در هر هکتار 38 تن است، درحالی‌که عملکرد جهانی در این خصوص تنها به 27 تن در هر هکتار می‌رسد.

این میوه امروزه به روش‌های مختلفی، به‌طور خام یا به‌عنوان یکی از مواد لازم برای تهیه غذا، انواع سس و نوشیدنی مصرف می‌شود و بخش مهمی از رژیم غذایی مردم بسیاری از کشورها را تشکیل می‌دهد. درنتیجه داشتن برنامه غذایی به همراه دانش غذایی برای رشد متعادل گیاه تضمین‌کننده افزایش تولید است.

تغذیه مناسب گیاه با استفاده از کودهای نیتروژن، فسفر و پتاسیم (^[2]NPK) نقش به سزایی در رشد و بهبود کیفیت آن‌ها ایفا می‌کند (Kinet, J. M. & Peet 1997). لازم به ذکر است استفاده از کودهای NPK)) بر میزان برداشت محصول تأثیر به سزایی دارد.

نیترات پتاسیم ماده شیمیایی است که بر رشد و میزان نیترات گیاه تأثیر می‌گذارد. به‌طورکلی این کود به شکل گرانول یا مایع موجود است و حاوی دو ماده مغذی مهم (پتاسیم و نیتروژن) برای رشد گونه‌های گیاهی است.

کود نیترات پتاسیم ازآنجایی‌که حاوی مقادیر زیادی نیترات و مقادیر کم‌نمک است، برای پرورش و رشد گوجه‌فرنگی و برخی میوه‌ها خوب عمل می‌کند. تخریب غشا و کلروفیل در گیاهان با کمبود پتاسیم رایج است.

برای جلوگیری از فساد میوه و به تأخیر انداختن آن لازم است که استفاده از کلسیم برای میوه تقویت شود. کلسیم از عناصر ضروری تشکیل‌دهنده دیواره سلولی و فعال‌کننده آنزیم فسفاتاز بوده و نقش حیاتی در تشکیل کربوهیدرات و توسعه سیستم ریشه‌ای دارد. کود نیترات کلسیم (Calcium Nitrate Fertilizer) یکی از کودهای شیمیایی محلول در آب است که نیتروژن و کلسیم را به‌طور هم‌زمان برای افزایش کیفیت میوه و جلوگیری از پوسیدگی انتهای شکوفه فراهم می‌کند. جلوگیری از فساد میوه از مواردی است که ازنظر اقتصادی موردتوجه کشاورزان و تولیدکنندگان میوه‌ها می‌باشد.

کمبود کلسیم در گیاهان مختلف بروز متفاوتی دارد به‌طور مثال در گیاهانی مانند گوجه‌فرنگی در صورت کمبود نیترات کلسیم در انتهای میوه پوسیدگی ایجاد می‌کند. این موضوع خود می‌تواند سبب کاهش حاشیه سود اقتصادی در محصول نهایی برداشت‌شده شود (محمودی و پرهیزگاری، 1394).

کلسیم برای گیاهان نقش درمانی داشته در جلوگیری از بیماری‌های گیاه مخصوصاً در گیاهان میوه‌دار تأثیر زیادی دارد؛ همچنین به دلیل این خاصی ارزش اقتصادی این عنصر را برای تولیدکننده زیاد می‌کند.

کود نیترات کلسیم باعث افزایش تحمل گیاه در برابر گرما شده و میزان استرس گرمایی گیاه را در آب‌وهوای گرم کاهش می‌دهد.

آهن یک عنصر ضروری موردنیاز گیاه است که نقش مهمی در عملکرد کلروپلاست، فتوسنتز فعالیت‌های آنزیمی، متابولیسم نیتروژن و تنفس گیاه ایفا می‌کند.

درنهایت هیومیک اسید بر فرآیند خاک و گیاه تأثیر می‌گذارد. کاربرد هیومیک اسید در خاک می‌تواند ترکیب جامعه میکروبی، تغییر پروفایل آنزیمی خاک را تغییر دهد؛ و سبب افزایش زیست‌توده میکروبی و میزان تنفس خاک گردد. این کود می‌تواند تضمینی برکشت سال‌های آینده کشاورزان خواهد بود و درنتیجه استفاده از این کود باعث کشت بهتر و درنتیجه درآمدی برای سال آینده تولیدکننده خواهد شد (مرادی و همکاران، 1399)

باوجود اهمیت استفاده از کودهای مکمل باید یادآور شد که داشتن برنامه مناسب برای تغذیه گیاه سبب افزایش سود اقتصادی و برداشت بیشتر محصول شده و همچنین محصول و میوه‌ای باکیفیت‌تر را روانه بازار هدف خواهد کرد که این موضوع خود افزایش فروش را در بر خواهد داشت. گوجه‌فرنگی به دلیل ارزش غذایی بالا نیازمند برنامه تغذیه مدون و دقیق و مقرون‌به‌صرفه می‌باشد. هدف از این پژوهش ارائه برنامه تغذیه‌ای اقتصادی و دقیق می‌باشد، در مزرعه آزمایشی در شهرستان قروه طرح پایلوت و شاهد اجرا گردید تا بتوان محصولی باکیفیت و با سود اقتصادی بالا را برداشت کرد.

2.پیشینه پژوهش:

بررسی پیشینه هر پژوهش از عوامل مؤثر در یک تحقیق به شمار می‌آید در ادامه به بررسی پژوهش‌های انجام‌شده در این حوزه پرداخته‌شده است.

تاهیر و همکاران[3] (2012) در مقاله‌ای تغییرات اضافه‌کاری درروند تولید و صادرات جهانی گوجه‌فرنگی، مقاصد بازار برای گوجه‌فرنگی پاکستان، مقایسه سطح زیر کشت منطقه‌ای، سهم کشور در صادرات گوجه‌فرنگی و مزیت نسبی آشکار (RCA) گوجه‌فرنگی را منعکس می‌کنند. سهم پاکستان در صادرات جهانی گوجه‌فرنگی در سال 2000 ناچیز بود. نتایج حاصل از تولید جهانی و داخلی گوجه‌فرنگی و روند صادرات نشان می‌دهد که سهم صادرات در تولید جهانی و پاکستان از سال 2007 به‌طور قابل‌توجهی افزایش‌یافته است. در حال حاضر پاکستان هیچ RCA در تجارت گوجه‌فرنگی ندارد. مقدار RCA بسیار کمتر از واحد است؛ اما با در نظر گرفتن نرخ رشد 8 درصدی در منطقه گوجه‌فرنگی و 5 درصدی در تولید، فرصت‌هایی در تولید گوجه‌فرنگی برای صادرات از پاکستان وجود دارد. در حال حاضر صادرات پاکستان به‌شدت بر بازارهای خاورمیانه و افغانستان متمرکز است؛ بنابراین باید به دنبال بازارهای دیگری برای افزایش صادرات گوجه‌فرنگی در فصل عرضه مازاد باشیم.

مظهری و یزدانی (1382) پژوهش آن‌ها نشان می‌دهد که چنانچه ساختار بازار موردبررسی غیررقابتی باشد، تعیین سود حاصل از تغییر تکنیکی در چارچوب رقابتی، تحریف نتایج را برای گروه‌های مختلف در بر خواهد داشت. در همین زمینه، با توجه به ساختار غیررقابتی بازار خرید گوجه‌فرنگی خام و کاهش سود کشاورزان نسبت به حالت رقابتی، انگیزه آن‌ها برای پذیرش نوآوری کاهش پیدا خواهد کرد.

شفیعی و پورجوپاری (1385) پژوهشی برای بررسی بازار رسانی محصولات گلخانه‌ای، تعیین حاشیه بازار و کارایی بازاریابی و ارائه پیشنهاداتی درزمینه بهبود وضعیت موجود در شهرستان‌های زرند، بردسیر و سیرجان در استان کرمان در سال 1383-84 انجام دادند. اطلاعات لازم برای تحقیق از طریق تکمیل پرسشنامه در سطح تولیدکننده، عمده‌فروش و خرده‌فروش بر اساس روش نمونه‌گیری سیستماتیک از 58 گلخانه دار، پنج عمده‌فروش و 20 خرده‌فروش تأمین شد. هزینه خدمات بازار رسانی محصولات گلخانه‌ای از 196 تا 620 ریال برای یک کیلوگرم محصول متفاوت بود. سود خالص عملیات بازاریابی تولیدکننده خیار گلخانه‌ای 375 و گوجه‌فرنگی 230 ریال و سود خالص بازاریابی خرده‌فروش خیار گلخانه‌ای 204 و گوجه‌فرنگی گلخانه‌ای 284 ریال برآورد شد. حاشیه بازاریابی عمده‌فروشی، خرده‌فروشی و کل به ترتیب برای خیار گلخانه‌ای 40, 60 و 100 و برای گوجه‌فرنگی گلخانه‌ای 70, 50 و 120 ریال و سهم تولیدکننده، عمده‌فروش و خرده‌فروش از قیمت پرداختی مصرف‌کننده برای خیار گلخانه‌ای به ترتیب 71.4, 17.2 و 11.4 درصد و برای گوجه‌فرنگی به ترتیب 74.4, 14.9 و 10.6 درصد بود. کارایی بازاریابی در مسیر تولیدکننده، خرده‌فروش و مصرف‌کننده برای گوجه‌فرنگی بیشترین مقدار (85.1 درصد) و برای خیار کمترین (42.8 درصد) بود.

نصیرپور و همکاران (1394) اثر هیومیک اسید و کلسیم بر گیاهچه گوجه‌فرنگی در شرایط شوری را موردبررسی قراردادند.

به‌منظور بررسی اثر هیومیک اسید و کلسیم بر خصوصیات رشدی گیاهچه گوجه‌فرنگی رقم استرلینگ در شرایط شوری، آزمایش گلخانه‌ای در اردیبهشت 1393 گلخانه دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد طرح و اجرا شد. تیمارهای آزمایش شامل سه سطح شوری با هدایت الکتریکی (صفر، 6 و 12 دسی زیمنس بر متر نمک طعام)، دو سطح هیومیک اسید (صفر و یک گرم در لیتر) و دو سطح کلسیم (صفر و یک گرم در لیتر) بودند. بذور به‌طور مستقیم در گلدان ها کشت شدند و پس از 20 روز به گلدان‌های بزرگ‌تر منتقل شدند. آبیاری هفته‌ای دو نوبت با آب‌شور و تیمارهای هیومیک اسید و کلسیم هفته‌ای یک نوبت به‌صورت مصرف خاکی انجام شد. پس از 40 روز شاخص‌های کلروفیل، ارتفاع شاخساره و ریشه، وزن‌تر و خشک شاخساره و ریشه اندازه‌گیری شدند. نتایج نشان دادند با افزایش غلظت نمک میزان کلروفیل، ارتفاع گیاه و وزن تر و خشک شاخساره و ریشه کاهش معنی‌داری یافت. با افزودن مواد هیومیکی و کلسیم همگی شاخص‌های فوق بهبود یافتند و غلظت کلروفیل، طول ریشه و شاخساره افزایش معنی‌دار نشان داد.

محمودی و پرهیزگاری (1394) در تحقیقی اثر تغییر اقلیم بر عملکرد محصولات منتخب و سود ناخالص کشاورزان دشت قزوین موردمطالعه قرار داده‌اند. برای این منظور، ابتدا روند تغییرات متغیرهای دما و بارش طی سال‌های 1392-1370 بررسی شد. سپس، با استفاده از تحلیل‌های رگرسیونی اثر متغیرهای متوسط دما و بارش سالانه بر عملکرد و سطح زیر کشت محصولات گندم، جو، ذرت، کلزا، گوجه‌فرنگی، چغندر و یونجه موردبررسی قرار گرفت. در مرحله بعد، با لحاظ ‌نمودن نتایج تحلیل‌های رگرسیونی در مدل برنامه‌ریزی ریاضی مثبت (PMP)، اثر سناریوی یک درجه افزایش دما و یک میلی‌متر کاهش بارش بر عملکرد محصولات عمده کشاورزی تجزیه‌وتحلیل شد. نتایج تحلیل‌های رگرسیونی نشان داد که طی دوره موردمطالعه، دمای هوا روند افزایشی و بارش روند کاهشی تقریباً محسوسی دارد. همچنین، نتایج تحلیل رگرسیونی نشان داد که تغییرات دما و بارش اثر معنی‌داری بر عملکرد محصولات منتخب دشت قزوین دارد. نتایج تحلیل‌های مدل PMP نشان داد که با اعمال سناریوی یک درجه افزایش دما و یک میلی‌متر کاهش بارش، عملکرد جو، ذرت، چغندر و یونجه به ترتیب 15، 24، 13 و 17 درصد افزایش و عملکرد گندم، گوجه‌فرنگی و کلزا به ترتیب 29، 20 و 23 درصد کاهش می‌یابد. سود ناخالص کشاورزان نیز نسبت به سال پایه 5/10 درصد افزایش می-یابد. در پایان نیز با توجه به سریع بودن تغییرات اقلیمی در برنامه‌ریزی منطقه‌ای، برای افزایش میزان تولید محصولات کشاورزی در دشت قزوین پیشنهاد شد که ابتدا به عامل بهبود عملکرد در واحد سطح پرداخته شود و توسعه سطح زیر کشت محصولاتی چون ذرت، چغندر و یونجه در اولویت بعدی قرار‌گیرد.

مرادی و همکاران (1399) به منظور تعیین بهترین روش کاربرد و نوع کود آهن برجذب و تأثیر آن بر فرآیند فتوسنتز و رشد گیاه گوجه‌فرنگی، آزمایشی به‌صورت فاکتوریل، در قالب طرح کاملاً تصادفی با روش کاربرد کود (اضافه کردن به محیط ریشه و محلول‌پاشی) و نوع کود آهن (FeSO4، Fe-DTPA، Fe-EDTA و Fe-EDDHA) با 3 تکرار اجرا کردند. نتایج تحقیق آن‌ها نشان داد که ارتفاع، وزن تر و وزن خشک گیاه تحت تأثیر روش کاربرد و نوع کود آهن قرار گرفت، به‌طوری‌که بیشترین و کمترین مقدار پارامترهای مذکور به ترتیب در تیمار Fe-EDTA در محیط ریشه و محلول‌پاشی FeSO4 به دست آمد. مقدار آهن ریشه و شاخساره گیاه نیز تحت تأثیر نوع کود آهن و روش کاربرد قرار گرفت به‌طوری‌که تیمار Fe-EDTA در محیط ریشه و محلول‌پاشی آن به ترتیب بیشترین مقدار آهن ریشه و شاخساره را به خود اختصاص داد. همچنین عناصر میکرو و برخی از عناصر پرمصرف نظیر منیزیم و فسفر تحت تأثیر نوع کود و روش کاربرد عناصر قرار گرفتند. با توجه به تأثیر معنی‌دار کودهای مذکور و روش کاربرد، حداکثر محتوای کلروفیل (a، b و کل)، نسبت کلروفیل فلورسانس متغیر به حداکثر (Fv/Fm) و شاخص کارایی دستگاه فتوسنتزی (PI) برگ‌های جوان و پیر در تیمارFe-EDTA از طریق ریشه به دست آمد و بیشترین مقدار کارتنوئید و قندهای محلول به ترتیب در تیمار FeSO4 در محیط ریشه و محلول‌پاشی آن به دست آمد. لذا با توجه به نتایج این آزمایش، کود آهن Fe-EDTA بیشترین تأثیر را نسبت به سایر منابع آهن بر رشد رویشی گوجه فرنگی داشت.

جوزم و همکاران (1401) در مطالعه‌ای به بررسی اثرمتقابل نوع کود نیتروژنی و شوری خاک بر فراریت نیتروژن از خاک پرداخته‌اند. آبشویی و فراریت نیتروژن (خروج گاز آمونیاک از داخل خاک به اتمسفر) مهم‌ترین راه‌های هدرروی کودهای نیتروژنی می‌باشد و موجب کاهش کارایی جذب کودهای نیتروژنی می‌شوند. تحقیق اخیر باهدف بررسی اثر متقابل پنج نوع کود نیتروژنی (سولفات آمونیوم، نیترات آمونیوم، اوره، اوره با پوشش گوگردی و نیترات پتاسیم) و سه سطح شوری خاک (2، 8 و 12 دسی‌زیمنس بر متر) بر میزان فراریت روزانه و تجمعی نیتروژن در شرایط آزمایشگاهی انجام شد. نتایج نشان داد که شوری و نوع کود نیتروژنی تأثیر معنی‌داری بر میزان فراریت روزانه و تجمعی نیتروژن دارند. نیتروژن فراریت شده از کودهای سولفات آمونیوم، نیترات آمونیوم، اوره، اوره با پوشش گوگردی و نیترات پتاسیم در شوری عصاره اشباع خاک 2 دسی‌زیمنس بر متر به ترتیب معادل 51%، 44%، 45%، 6% و 01/0% از نیتروژن خالص مصرفی بود. با افزایش شوری عصاره اشباع خاک میزان فراریت افزایش یافت. در شوری عصاره اشباع خاک 12 دسی‌زیمنس بر متر فراریت کل از کودهای سولفات آمونیوم، نیترات آمونیوم، اوره، اوره با پوشش گوگردی و نیترات پتاسیم به ترتیب معادل 7/73%، 54%، 57%، 8% و 01/0% بود. به‌طورکلی نتایج این تحقیق نشان داد که کود نیترات پتاسیم کمترین میزان فراریت را داشت و پس‌ازآن کودهای اوره با پوشش گوگردی، اوره، نیترات آمونیوم و سولفات آمونیوم قرار داشتند؛ بنابراین کود نیترات پتاسیم به‌عنوان کارآمدترین منبع کود نیتروژن توصیه می‌شود.

3.روش تحقيق

این تحقیق ازنظر روش میدانی بوده و در مزرعه کشاورزی در شهرستان قروه اجرا گردید که مساحت مزرعه تیمار 1 هکتار و مساحت مزرعه شاهد نیز 1 هکتار بود که بتوان جانب مساوات را برای حصول نتایج صحیح رعایت کرد. در جدول 1 برنامه تغذیه استفاده‌شده در این پژوهش در مزرعه پایلوت گوجه‌فرنگی آمده است در 6 مرحله طراحی گردیده است و همچنین این طرح در شهرستان قروه اجرا گردید.

جدول 1- برنامه تغذیه گوجه‌فرنگی^[4]

مرحله رشدی	نوع کود	میزان مصرف	طریقه استفاده	قیمت (ریال)
بعد از کشت نشا	هیومیک اسید+ فولویک اسید + پتاسیم هیومات	1-2 کیلو در هکتار	کودآبیاری	1,550,000
	10-54-10 + ریزمغذی‌ها	10-15 کیلو در هکتار		840,000
رشد رویشی	30-10-10 + ریزمغذی‌ها	10-15 کیلو در هکتار	کودآبیاری	475,000
	کود گوگرد مایع	4 الی 5 لیتر در هکتار		450,000
قبل از شروع گلدهی	نیتروژن، روی و بر	2 الی 5/1 لیتر در هکتار	محلول‌پاشی	710,000
تشکیل میوه	نیترات پتاسیم کلسیم	5/1 الی 5/2 کیلوگرم در هزار لیتر آب	محلول‌پاشی	395,000
	نیتروژن، روی و بر	5/1 الی 2 لیتر در هکتار		710,000
رشد میوه	نیترات پتاسیم کلسیم	5/1 الی 5/2 کیلوگرم در هزار لیتر آب	محلول‌پاشی	395,000
	آهن، منگنز، روی، مس	5/0 الی 1 کیلوگرم در هزار لیتر آب		1,150,000
zگ انداختن و رسیدن میوه	نیترات پتاسیم کلسیم	5/1 الی 5/2 کیلوگرم در هزار لیتر آب	محلول‌پاشی	395,000

مآخذ: یافته‌های پژوهش

فرض این است که مقدار حداکثر مصرف کودها که در جدول 1 (تغذیه) را در یک هکتار مزرعه تیمار استفاده کرده‌ایم درنتیجه داریم:

(1,550,000*2) + ( 840,000*15) + ( 475,000*15) + ( 450,000*5) + ( 710,000*2) + (395,000*2/5) + (710,000*2) + (395,000*2/5) + ( 1,150,000*1) + ( 395,000*2/5) =  32,027,500 ریال

مجموع کل هزینه انجام‌شده برای خرید کود مبلغ سی‌ودو میلیون بیست‌وهفت هزار و پانصد ریال در یک هکتار می‌باشد.

در این پژوهش در مزرعه تیمار این مبلغ هزینه شده است؛ اما در مقابل در مزرعه شاهد هیچ کودی استفاده‌نشده است.

با فرض اینکه نشا گوجه‌فرنگی هر عدد 30,000 ریال باشد در یک هکتار زمین به‌طور متوسط نیاز به 30000 عدد می‌باشد.

درنتیجه داریم:

30000*30,000=900,000,000 ریال

با فرض اینکه زمین کشاورزی سالانه سیصد میلیون ریال هزینه داشته باشد و ثابت گرفتن سایر شرایط میزان کل هزینه مراحل کاشت، داشت و برداشت عبارت است از:

32,027,500+ 900,000,000 + 300,000,000 = ریال ۱,۲۳۲,۰۲۷,۵۰۰

در پایان سال زراعی و با استفاده از برنامه تغذیه که در جدول 1 آمده است؛ میزان برداشت از مزرعه شاهد 59 تن و میزان برداشت از مزرعه تیمار 70 تن بوده است. درحالی‌که در زمان برداشت قیمت هر کیلوگرم گوجه‌فرنگی (اسفند 1400) پنجاه‌هزار ریال بوده داریم:

50,000 ریال*59,000 کیلوگرم= 2,950,000,000 ریال                                          مبلغ کل فروش از مزرعه شاهد

50,000 ریال*70,000 کیلوگرم=3,500,000,000 ریال                                           مبلغ کل فروش از مزرعه تیمار

ما به تفاوت مزرعه تیمار (با برنامه غذایی) و شاهد (بدون برنامه غذایی) = 550,000,000 ریال

برای محاسبه سود خالص باید هزینه‌ها را از مبلغ کل فروش کم کرده و در مقام قیاس با یکدیگر قرار دهیم درنتیجه داریم:

سود خالص مزرعه شاهد: (از هزینه کود به دلیل عدم استفاده در مزرعه شاهد صرف‌نظر می‌کنیم)

2,950,000,000 – (900,000,000 + 300,000,000) = 1,750,000,000 سود پس از کسر هزینه مزرعه شاهد ریال

سود خالص مزرعه تیمار: (هزینه استفاده از کود نیز لحاظ خواهد شد)

3,500,000,000 – ( 900,000,000 + 300,000,000 + 32,027,500) = 2,267,972,500 سود پس از کسر هزینه مزرعه تیمار ریال

ما به تفاوت سود دو مزرعه پس از کسر هزینه‌ها عبارت است از:

2,267,972,500 – 1,750,000,000 = 517,972,500ریال

 4.بحث و نتیجه‌گیری

با توجه به ارقام به‌دست‌آمده با اجرای برنامه تغذیه به مبلغ سی دو میلیون و بیست‌وهفت هزار و پانصد ریال میزان پانصد و هفده میلیون و نهصد و هفتاد و هزار و پانصد ریال سود بیشتری را خواهیم داشت. این به معنی افزایش 77 درصدی در سودآوری درکشت محصول گوجه‌فرنگی است. حال برای دقت بیشتر و ارزیابی بهتر این طرح از ارزش حال سالواره برای توجیه اقتصادی آن استفاده می‌کنیم. با استفاده از دستور NPV در نرم‌افزار اکسل و در نظر گرفتن نرخ بهره بانکی 18 درصد سالیانه و استفاده از نرخ‌های سوده‌ای به‌دست‌آمده در پایان سال مالی، ارزش حال سالواره این پژوهش عدد 124,214,619 ريال خواهد بود که طبق تئوری اقتصادی اگر میزان ارزش حال سالواره NPV بزرگ‌تر از صفر (NPV>0) باشد، طرح دارای توجیه اقتصادی است. درنتیجه این پژوهش نشان داد استفاده از برنامه تغذیه (کود) دارای توجیه اقتصادی است و مبلغی معادل 517,972,500 بیشتر از نبود برنامه تغذیه سود عاید تولیدکننده خواهد کرد.

پیشنهاد می‌گردد که در مطالعات آتی از این طرح برای سایر محصولات کشاورزی مانند: خیار، کاهو و … استفاده گردد تا بتوان به‌صورت قطعی برای همه محصولات این طرح را اجرایی و علاوه بر بهتر شدن کیفیت محصولات سود اقتصادی را برای بنگاه‌های اقتصادی در برداشته باشد.

 5.منابع

منابع فارسی:

• مظهري محمد و يزداني سعيد.(1382) اثر رقابت ناقص بر سود حاصل از تغيير تكنيكي (مطالعه موردي صنعت گوجه فرنگي در استان خراسان) علوم آب و خاک (علوم و فنون کشاورزی و منابع طبیعی 7:2 43-52.
• سماوات سعيد, لكزيان امير و ضميرپور عليرضا.(1380) تاثير ورمي كمپوست بر روي شاخص هاي رشد گياه گوجه فرنگي. نشریه علوم و صنایع کشاورزی 15:2، 83-89.
• نصیرپور, دلخوش, کشاورزمغانی و عابدی. (1393). بررسی اثر هیومیک اسید و کلسیم بر گیاهچه گوجه فرنگی در شرایط شوری. دومین همایش ملی مهندسی و مدیریت کشاورزی، محیط زیست و منابع طبیعی پایدار.
• محمودی ابوالفضل و پرهیزگاری ابوذر. (1394). تحلیل اقتصادی اثرات تغییر اقلیم بر عملکرد محصولات، الگوی کشت و سود ناخالص کشاورزان (مطالعه موردی: دشت قزوین). رشد و توسعه اقتصاد روستایی و کشاورزی, 1(2), 40-25.
• جوزم, کریمی, بستانی و عبدالامیر. (1400). اثرمتقابل نوع کود نیتروژنی و شوری خاک بر فراریت نیتروژن از خاک. پژوهش های خاک, 36(1), 97-108.
• مرادی, روستا, استاجی و احمد. (1399). اثر روش‌های کاربرد و منابع مختلف کود آهن بر پارامترهای رویشی و فیزیولوژیکی گیاه گوجه‌فرنگی در سیستم آب‌کشت. علوم باغبانی, 34(3), 465-479.

منابع انگلیسی:

• Hobson, G., & Grierson, D. (1993). Tomato. In Biochemistry of fruit ripening(pp. 405-442). Springer, Dordrecht.‏
• Cuartero, J., & Fernández-Muñoz, R. (1998). Tomato and salinity. Scientia horticulturae, 78(1-4), 83-125.‏
• Meric, M. K., Tuzel, I. H., Tuzel, Y., & Oztekin, G. B. (2011). Effects of nutrition systems and irrigation programs on tomato in soilless culture. Agricultural water management, 99(1), 19-25.‏
• Neysanian, M., Iranbakhsh, A., Ahmadvand, R., Oraghi Ardebili, Z., & Ebadi, M. (2020). Comparative efficacy of selenate and selenium nanoparticles for improving growth, productivity, fruit quality, and postharvest longevity through modifying nutrition, metabolism, and gene expression in tomato; potential
• benefits and risk assessment. PloS one, 15(12), e0244207.‏
• Tahir, A., Shah, H., Sharif, M., Akhtar, W., & Akmal, N. (2012). An overview of tomato economy of Pakistan: comparative analysis. Pakistan Journal of Agricultural Research, 25(4).‏

[1] معاونت زراعت، وزارت جهاد کشاورزی – https://zeraat.maj.ir/

[2] nitrogen (N), phosphorous (P) and potassium (K)

[3] Tahir, Ayesha, et al

[4] تمامی کودها مورد استفاده در این پژوهش از شرکت اکسیر کشاورزی یزد تهیه شده است.